Εγγραφείτε στην Άσπρη Λέξη. Κάθε μέρα θα λαμβάνεται στη διεύθυνση email που θα δηλώσετε και από μια λέξη με επεξήγηση πού και πώς χρησιμοποιείται.
Πχ.

ανάρτηση 06.11.09
η άσπρη λέξη της ημέρας - κάρβουνο
Θέμα της εβδομάδας: Καιρός για καύσιμα

Όχι άλλο κάρβουνο! Δεν το φωνάζει ο Νίκος Κούρκουλος στην ταινία «Ορατότης μηδέν». Το φωνάζουμε όλοι εμείς, που πήξαμε κι αυτό το καλοκαίρι στα καπνοσύννεφα, στις αιθαλομίχλες και τα διοξείδια. Που είδαμε γιΆ ακόμα μία φορά το πράσινο να εξαφανίζεται από προσώπου Αττικής. Κι ενώ εμείς καθόμαστε σε «αναμμένα κάρβουνα» εν όψει του κινδύνου πραγματικά να «γίνουμε κάρβουνο» και βγάζουμε κραυγές απελπισίας και απόγνωσης, κάποιοι άλλοι χορεύουν και αναφωνούν: «Όλα στα κάρβουνα!», «Να καούν τα κάρβουνα!». Νέρωνες, αποκαΐδια, Πάρνηθα, Πεντέλη, Υμηττός. Λαμπαδηφόροι, τρωκτικά, λαμόγια, λαμογιές. Διότι το κάρβουνο, αυτό το αθώο από γεννησιμιού του στερεό καύσιμο, που περιέχει άνθρακα και προορίζεται να εξυπηρετεί τις ανθρώπινες ανάγκες, δεν εξορύσσεται μόνο από τη γη, αλλά παράγεται και με αργή και ατελή καύση του ξύλου. «Εδώ σε θέλω κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα».

Στη ζωγραφική κάρβουνο είναι είδος μολυβιού (από ειδικό κάρβουνο), που το χρησιμοποιούν οι ζωγράφοι για να σχεδιάζουν σε χαρτί, αλλά και το σχέδιο που γίνεται με το μολύβι αυτό λέγεται κάρβουνο.

Η απάντηση της Άσπρης Λέξης στο ερώτημα:
Σαίξπηρ ή Σέξπιρ;
Όπως είδαμε, στα νεότερα δάνεια της ελληνικής (σύμφωνα με τη σχολική γραμματική) ισχύει η αρχή της απλογράφησης, δηλ. της ορθογράφησής τους με τον απλούστερο τρόπο. Στη γραφή δάνειων λέξεων που αποτελούν κύρια ονόματα, ανθρωπωνύμια και τοπωνύμια, δεν ακολουθείται ενιαίο σύστημα, γιατί δεν περιλαμβάνεται ρύθμιση στη σχολική γραμματική. Συνήθως επικρατεί η λεγόμενη αρχή της αντιστρεψιμότητας: αν «αντιστραφεί» η γραφή των ονομάτων αυτών στα ελληνικά, θα πρέπει να αποκαλύψει τη μορφή τους στις γλώσσες από τις οποίες προέρχονται. Ακολουθείται όμως και η αρχή της απλογράφησης. Στη Μεγάλη Γραμματική του Μ. Τριανταφυλλίδη προβλεπόταν μερική εφαρμογή της αντιστρεψιμότητας: υ ως απόδοση του y, αι ως απόδοση του ai και διπλά σύμφωνα, ενώ παράλληλα υποδεικνυόταν η διατήρηση «καθιερωμένων» γραφών, π.χ. Σαίξπηρ.

Το επώνυμο του γνωστού Άγγλου δραματουργού W. Shakespeare (1564-1616) αποδίδεται στα ελληνικά συνήθως ως Σαίξπηρ και λιγότερο συχνά ως Σέξπιρ. Είναι προφανές ότι το αι και το η στο Σαίξπηρ δεν έχουν ετυμολογική βάση. Το η του Σαίξπηρ αποδίδει μόνο συμβατικά το ea του αγγλικού Shakespeare, ενώ το αι ίσως επιτελεί μια άλλη λειτουργία: την αποφυγή της παρετυμολογικής σύνδεσης του Σέξπιρσεξ. Έχει προταθεί και το Σέιξπιρ (με έι), που προσεγγίζει περισσότερο την προφορά του ονόματος στα αγγλικά, αλλά είναι μακριά από την πραγματική χρήση στα ελληνικά. Παράγωγο επίθετο του Σαίξπηρ/Σέξπιρ είναι το σαιξπηρικός/σεξπιρικός με το